Saldırı Tehlikesinin Önlenmesi Davası Nedir?

Bu tür davalar, saldırının yapılmaması için önleyici tedbirler alınmasını içeren davalardır. Koruyucu önlem davası olarak da adlandırılabilir. Eski duru­mun aynen geri konulmasını yani, iadesi amacını taşır. (Örneğin: İsminden ya­rarlanılmak istenilen kişinin, bu yararlanmanın önlenmesini istemesi gibi)

Anayasanın 12 ve 17’nci maddelerinde; herkesin kişilik yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip bulunduğu öngörülmüş, kişilik haklarına karşı uygulanan saldırıların dava yolu ile korunacağı Türk Me­deni Yasasının 24/a ve 24’üncü maddelerinde açıklanmış, yaptırımı (müeyyidesi) de Borçlar Yasasının 49’uncu maddesinde düzenlenmiştir.

Dava Açma Koşulları

1. Saldırı tehlikesi bulunmalı,
2. Kişinin saldırıya uğrayacak bir yararı olmalı,
3. Bu yararın, saldırı tehlikesinden zarar görme ihtimalinin bulunması,

Sürmekte Olan Saldırıya Son Verilmesi Davası Nedir?

Bu tür dava, yapılmış ve yapılmakta olan saldırının önlenmesini yani kal­dırılmasını amaçlayan davadır. Eski durumun aynen geril getirilmesini sağlar. (Örneğin: İsmine saldırı yapılan kişinin bu saldırının önlenmesini istemesi gibi)

Yayın yoluyla kişilik haklarının saldırıya uğradığı iddiasına dayalı manevi tazminat davasında, basının özgürlüğü, kişilik değerlerinin sınırları ile sınırlıdır. Toplumun çıkarı dışında hiçbir çıkar, gerçeklerin yanlış olarak sunulmasına ne­den olmamalıdır. Haber olduğu biçimi ile verilmeli ve kişisel katkı yer almamalı­dır. (HGK 12.5.2004 gün 4/253 – 270)

Dava Açma Koşulları

1. Dava gününde yapılmış veya devam eden bir saldırı olmalı,
2. Bu saldırı hukuka aykırı bulunmalı
3. Saldırı, kişisel yararlara karşı olmalı,

Sona Ermiş Olsa Bile Etkileri Devam Eden Saldırının Hukuka Aykırılığının Tespiti Davası Nedir?

Bu tür dava, sona ermiş olsa bile, etkileri devam eden saldırının haksızlığı­nın yani hukuka aykırı olduğunun tespitini kapsar. Saldırının hukuka aykırılığı saptandığı takdirde, saldırıya uğrayan, uğradığı kişisel yararların karşılığını talep etme hakkına sahip olacaktır.

Dava Açma Koşulları

1. Kişisel yararlara bir saldırı olmalı,
2. Bu saldırının önlenmesi kararı verilmeli veya bu saldın sona ermiş bu­lunmalı,
3. Kaldırılmış veya sona ermiş bu saldırının etkileri devam eder olmalı,
4. Bu saldın hukuka aykırı bulunmalı’dır.

Kişilik Haklarına Saldırıdan Dolayı Maddi Tazminat Davası Nasıl Açılır?

Bu tür dava, haksız saldırı sonucu yararları zedelenen yani zarar uğrayan kişi, maddi bir zarara uğramış ise, açabileceği davadır. (Örneğin: Saldırı sonucu, kolu kopan kişinin uğradığı kazanç kaybını bu tür dava ile isteyebilecektir.)

Dava Açma Koşulları

1. Saldın hukuka aykırı olmalı,
2. Saldırı kişisel yararlara karşı yapılmalı,
3. Bu saldırıdan, maddi bir zarar doğmalı

dır.

Kişilik Haklarına Saldırıdan Dolayı Manevi Tazminat Davası Nasıl Açılır?

Bu tür davalar, kişinin manevi yararlarının zedelenmesi sonucu açılan da­valardır. (Örneğin: Gazete ile kişinin namusuna veya manevî değerlerine haksız saldın yapılması karşısında, saldırıya uğrayanın duyduğu üzüntü, sıkıntı karşılığı tazminat istemini kapsar.) Yayın yoluyla kişilik haklarının saldırıya uğradığı iddiasına dayalı manevi tazminat davasında basının özgürlüğü toplumun çıkarı ile sınırlıdır. Toplumun çıkan dışında hiçbir çıkar gerçeklerin yanlış olarak su­nulmasına neden olamaz. Haber olduğu biçimi ile verilmeli, kişisel katkı yapıl­mamalıdır (Bkz. HGK. 12.5.2004 gün 4/253 – 270). Uygulamada manevi tazmi­nat davaları değişiktir. Bir kaç çeşidi aşağıda gösterilmiştir:

1. Trafik kazalarından dolayı cismani zarar husule gelmesi durumunda, olayda kusurlu olan hakkında açılan manevi tazminat davaları,
2. Adam öldürme olayında, öldürülenin mirasçılarının, öldüren hakkında açacakları tazminat (manevi ve maddi) davaları,
3. Basında, örneğin gazetede gerçek dışı asılsız haber ve yazı nedeniyle yazıya konu olan kişinin şan, şeref ve namusuna ağır ve haksız saldırıda bulu­nulmuş olması halinde açılacak manevi tazminat davaları,
4. Mevkutelerde ve gazetelerde kişinin izni alınmaksızın aşağılayıcı fotoğ­raflarının yayınlanması halinde açılacak manevi tazminat davaları,
5. Yaralama ve hakaret olaylarında, bu durumlara muhatap olan kişi veya kişiler tarafından açılacak manevi tazminat davaları gibi muhtelif çeşitleri vardır.

Dava Açma Koşulları

1. Saldın hukuka aykırı olmalı,
2. Saldırı haksız bulunmalı ve saldırıdan şiddetli acı duyulmalı, üzüntü hissedilmeli,
3. Saldın, haber ve yazı niteliğinde ise, bu haber ve yazı yahut fotoğraflar gerçeğe aykırı bulunmalı,
4. Toplumun çıkarı dışında gerçekler yanlış olarak sunulmalı, kişisel katkı yapılmalı,
5. Saldın, haber ve yazı niteliğinde ise, güncellik, kamu yararı ve toplum­sal ilgi, konu ile ifade arasında düşünsel bağlılık kurallarına aykırı bulunmalı,
6. Saldırıda meşru müdafaa yani kendini savunma durumu olmamalı,
7. Yasada manevi tazminat isteneceği hususu kural olarak belirtilmeli,
8. Saldırıya uğrayan kişinin kişilik haklan zarara uğramalı yani manevi yönden yaralanmış olmalıdır.
9. Kişiliğin korunması amacıyla dava hakkı miras yoluyla intikal edecektir. Bu bakımdan miras bırakanın kişilik haklarına saldırı halinde mirasçıların davacı sıfatıyla manevi tazminat davası açma haklan bulunmaktadır.

Kişilik Haklarına Saldırıdan Dolayı Elde Edilen Kazancın Verilmesi Davası Nasıl Açılır?

Bu tür dava, hukuka aykırı saldırıdan dolayı saldırıyı yapanın elde ettiği kazancın, saldırıya uğrayana iadesini gerektiren, davadır. Davada, vekaletsiz iş görme kuralları göz önünde tutulacaktır.

Dava Açma Koşulları

1. Hukuka aykırı bir saldırı yapılmış olacak,
2. Bu saldın dolayısıyla, saldırıyı yapan bir kazanç elde etmiş bulunacak,
3. Bu kazancın vekaletsiz iş görme kurallarına göre, saldırı yapandan tah­sili, saldırıya uğrayan tarafından istenecektir.

Zamanaşımı

Bu tür davalar, saldırının öğrenildiği günden itibaren bir yıl içinde açılma­lıdır. Herhalde on yıl geçmekle dava zamanaşımına uğrayacaktır. Genel kural budur. Ancak;

1. Trafik kazalarından dolayı açılacak davalar olayın meydana gelmesin­den itibarın (2) yıl,
2. Ceza davası açılmışsa, Ceza Yasasındaki zamanaşımı göz önünde tutu­larak davanın açılması gerekecektir.

Göz Önünde Tutulacak Hususlar

1. Saldırı hukuka aykırı olmalıdır. Bu husus davaların açılmasında en
   önemli koşuldur.
2. Borçlar Yasasının 49. maddesine göre; kişilik hakkı hukuka aykırı ola­rak saldırıya uğrayan kişi, duyduğu üzüntü ve manevi acıya karşılık olarak saldın yapan hakkında dava açabilecek, ondan manevi tazminat isteyebilecektir. Manevi tazminat kişinin duyduğu üzüntü ve acı karşılığı olup belli bir miktar parayı kap­sar. Mahkeme, tarafların sıfatı, yaptıkları iş, temsil ettikleri makamı ve sosyal ve içtimai durumları ile yaşantılarını araştıracaktır. Bu araştırma sonunda manevi tazminat takdir edilecektir. (Örneğin: başbakanlık makamını temsil eden bir kişi­nin uğradığı hakaret olayında takdir olunacak manevi tazminat; sıradan bir kişi­nin uğradığı hakaret olayında takdir olunacak manevi tazminattan çok farklı ola­caktır. Madde değişikliğe uğramadan önce, işgal edilen makam ve sıfat hakkında bir hüküm yoktu. Son günlerde Devlet büyüklerine karşı yapılan saldırılar nede­niyle bu değişiklik yasa koyucu tarafından öngörülmüştür. Gerçekten sıradan bir insana yapılan haksız saldırı ile devlet büyüğüne yapılan saldırıyı aynı kantarda tartmak yerinde olamaz.
3. Mahkemece manevi tazminat için belli bir miktar para takdir olunabile­ceği gibi maddenin son fıkrasında açıklandığı üzere tazminatın ödenmesi yerine başka bir tazmin yani ödeme biçimi belirleneceği gibi saldırıyı kınayan, saldırı­nın haksız olduğunu vurgulayan bir karar da verilebilecek ve bu kararın basım yolu ile ilanı da hüküm altına alınabilecektir. İlana karar verildiği takdirde en çok okunan gazetelerden birinde veya bir kaçında ilan yapılması yoluna gidilecektir. Amaç, saldırıya uğrayan kişinin üzüntüsünü biraz olsun hafifletmektir. Yasa ko­yucu, maddedeki değişiklikle bu amaca ulaşmak istemiştir.
4. Bu tür davalarda tanık dinlenebilir. Ayrıca olayın ağırlığına göre, bilir­kişi incelemesine başvurulabilir. Basın yoluyla yapılan haksız saldırılar da, bilir­kişi incelemesine gerek olmadığı Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 1989 yılında yayınlanan muhtelif kararlarında vurgulanmış ve aksine durumun bozma nedeni olacağı açıklanmıştır.
5. Dava her türlü delille ispatlanabilir (Örneğin: Nüfus kaydı, gazete ya­zıları, resimler tanıklar, doktor raporu, keşif gerektiğinde alınacak bilirkişi dü­şüncesi gibi.)
6. Manevi tazminata genel olarak hükmolunurken, kusur ve zararın ağır­lığı göz önünde tutulacaktır. Davacı tarafın da kusuru varsa, manevi tazminat takdir olunurken bu husus tazminat miktarında indirim konusu yapılacaktır.
7. Maddi tazminat davalarında, davacının saldırı sonunda uğradığı zarar ve kaybolan yararlarının bulunup bulunmadığı da araştırılacaktır. Bu hususta delil tespiti dosyası varsa; getirtilecek, keşif yapılacak, bilirkişi veya bilirkişiler­den zarar ve yararın parasal değerinin tespiti istenecektir.
8. Saldırının önlenmesi davasında ise, öncelikle, davacının kişilik hakla­rına bir haksız saldırının bulunup bulunmadığı araştırılacak mevcutsa, saldırının önlenmesi yoluna gidilecektir.
9. Basın yoluyla yapılan saldırılarda açılan manevi tazminat isteklerinin kabulü için, saldırının hukuka aykırı ve haksız olması, haber veya yazının gerçeğe aykırı bulunması, haber niteliğinde olmaması, vs. hususları aranacaktır. Basının özgürlüğü ile kişilerin, kişilik değerlerinin karşı karşıya gelmesi duru­munda gözönünde tutulacak husus; kamu yararı olacaktır. Yani yayın, salt top­lumun (kamunun) yararı gözetilerek yapılmalıdır.
10. Dava sabit olduğu takdirde, davanın türüne göre, maddi ve manevi tazminat, saldırı veya haksız eylemin önlenmesine, saldırı veya haksız eyleme uğraması ihtimal dahilinde olan yararların (menfaatlerin) tespitine, saldırının veya haksız eylemin yapılmaması için koruyucu ve önleyici tedbirlerin alınma­sına karar verilecektir.