Mal Ortaklığı Rejimi Nedir? Nasıl Kurulur?

Mal Ortaklığı Rejimi

Mal ortaklığı rejimi eşlerin ortaklığa giren mallan ile her birinin kişisel malların­dan oluşmaktadır. Mal ortaklığı genel mal ortaklığı ve sınırlı mal ortaklığı olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır. Sınırlı mal ortaklığı da edinilmiş mallarda ortaklık ile diğer mallarda ortaklık olmak üzere iki ana başlık altında ele alınıp düzenlenmiştir.

A- Kişisel mallar:

M.K.’unun 260 maddesine göre kişisel mallar:

Mal rejimi sözleşmesinden dolayı kişisel mallar

Üçüncü kişilerin karşılıksız kazandırmalarından dolayı oluşan kişisel mallar

Kanunla belirlenen kişisel mallardan oluşmaktadır.

Eşlerin her birinin sadece kişisel kullanımına ayrılan mallarla manevi tazminat alacakları kanundan dolayı kişisel mallardır.

B- Genel Mal Ortaklığı:

Eşlerin kanundan dolayı (T.M.K. 260/2) kişisel malvar­lığı sayılan malvarlıkları dışındaki malları ile bunların gelirinden oluşmaktadır. Gelirler ortaklığa dahil olan malvarlıklarının gelirleridir. Genel mal ortaklığına dahil mallara eşler elbirliği ile mülkiyet hükümlerinde olduğu gibi bölünmemiş bir bütün olarak sahiptirler. Eşlerin genel mal ortaklığına dahil olan malvarlıkları üze­rinde tek başına tasarruf hakları bulunmamaktadır.

C- Sınırlı Mal Ortaklığı:

Sınırlı mal ortaklığı ” mal rejimi sözleşmesi ile ” ku­rulmaktadır.

a- Edinilmiş mallarda ortaklık:

Eşler aralarında yapacakları mal rejimi sözleş­mesi ile sadece edinilmiş malardan oluşan bir ortaklık kabul edebilirler. Bu durum­da mal rejimi sözleşmesinin kurulması anından itibaren edinilmiş mallar ortaklığa dahil olacaktır. Kanaatimize göre eşler edinilmiş mallarda ortaklığı önceki tarihte edinilmiş olan mallar için de geçerli olduğunu kabul edebilirler.

Eşlerin kişisel mallarının gelirleri de edinilmiş malara ortaklığa dahildir.

b- Diğer mallarda ortaklık :

Eşler mal rejimi sözleşmeleriyle bazı malvarlığı de­ğerlerini veya türlerini ortaklık dışında tutmak suretiyle farklı bir mal ortaklığını kabul edebilirler. Örneğin eşler belirli tasarruflarını, kazançlarını, meslek veya sanat icrasının gerektirdiği malvarlığı değerlerinin sözleşmeyle ortaklık rejimi dışında tutabilirler.

Eşlerin mal sözleşmesiyle ortaklık dışında tuttukları malların gelirleri, aksinin kararlaştırılmamış olduğu hâllerde mal ortaklığına dahil olacaktır.

Mal rejimi sözleşmesi ile eşlerden birinin saklı pay olarak alacağı değerler or­taklığa dahil edildikten sonra miras bırakanı adayı tarafından o eşe kişisel mal ola­rak kazandırılamaz . (ST.M.K.’unun 260/3. maddesi)

Herkes iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür. Bir malın ortaklık malı değil, kişi­sel mal olduğunu iddia eden kişi bunu kanıtlamakla yükümlüdür. Bu kişi eşlerden birisi olabileceği gibi üçüncü kişi de olabilir.

Her eş kişisel malın kendisine ait olduğunu kanıtlamakla yükümlüdür. Kanıt­lanmayan malvarlığı ortaklık malı sayılır. (M ad.261)

D- Mal Ortaklığı Rejiminde Yönetim ve Tasarruf:

Eşler ortaklık mallarını evli­lik birliğinin yararına uygun olarak yöneteceklerdir Mal ortaklığı rejiminde eşlerin eşitliği ilkesi gereği, yönetimde eşit hakka sahip olmasını gerektirmiştir. Yönetimde ölçü, “evlilik birliğinin yararı”dır.

Her eş, olağan işlerde ortaklığı yükümlülük altına sokabilir ve tasarrufta bulu­nabilir. Bunun sonucu olarak eşlerden her biri tek başına hareket edebilir ve yaptığı işlemler diğer eş açısından da sonuç doğurur. (Mad 262)

Olağan yönetim dışındaki işlerde eşlerin birlikte hareket etmeleri zorunludur. Birlikte hareket eşlerin söz konusu işi birlikte yapmaları ya da tek başına fakat diğe­rinin rızasını almak suretiyle söz konusu olabilir. Diğer eş haklı bir sebep olmaksı­zın rızasını vermekten kaçındığı takdirde, istemi yapan eşin evlilik birliğinin temsili hükümleri çerçevesinde hâkime başvuru hakkı vardır.

Mal ortaklığı rejiminde eşlerin birlikte yapmaları zorunlu işlemleri tek başlarına yapmaları halinde iyi niyetli üçüncü kişileri korunmuştur.

Eşlerden her biri kendi kişisel malları üzerinde yasal sınırlar içerisinde yönetim ve tasarruf yetkisine sahiptir.(Mad. 267)

E- Ortaklık Malları İle Meslek veya Sanat İcrası:

Eşlerden biri, diğerinin rıza­sını almak koşuluyla ortaklığa dahil malları kullanmak suretiyle bir meslek ya da sanatı icra ettiğinde, bu meslek veya sanatın gerektirdiği tüm hukukî işlemleri tek başına yapabilecektir. Rıza açık olabileceği gibi zımmi olabilir.

F- Mirasın Kabulü veya Reddi:

Mal ortaklığı rejiminde eşlerin ortaklık malları­na girecek olan bir mirasın reddi diğer eşin oluruna bağlıdır.

Murisin terekesi borca batıksa, kanun gereği reddedilmiş sayılan bu terekenin, kabulü diğer eşin rızasına bağlıdır. Mirasın kabulü ya da reddi konusunda diğer eşin rızasını almak olanaklı olma­dığı taktirde veya diğer eş haklı sebep olmaksızın rıza vermekten kaçındığı taktirde eşin, yerleşim yeri mahkemesine başvurarak , diğer eşin rızasının yerine geçmek üzere karar verilmesini isteme hakkı vardır.

G- Sorumluluk ve Yönetim Giderleri:

Mal ortaklığının sona ermesi hâlinde, eş­lerin ortaklık mallarıyla ilgili olarak yaptıkları işlemlerden dolayı vekil gibi sorumlu olmaları esası kabul edilmiştir.

H- Mal Ortaklığı Rejiminde Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk:

Ortaklık borçları

Eşlerden her biri, aşağıdaki borçlardan kişisel malları ve ortaklık mallarıyla so­rumludur:

Evlilik birliğini temsil veya ortaklık mallarını yönetme yetkisine dayanarak
yapılan borçlardan,

Ortaklık mallarını veya ortaklık mallarına giren gelirleri kullanarak bir mes­lek veya sanatın icra edilmesi nedeniyle yapılan borçlardan,

Diğer eş için de kişisel sorumluluk doğuran borçlardan,

Kişisel mal yanında ortaklık mallarının da sorumlu olacağı hususunda eşle­rin üçüncü kişilerle anlaşarak yaptığı borçlardan. (Mad. 268)

Evlilik birliğinin borçlarından dolayı eşler eşit bir olarak sorumludur.

Evlilik birliğini temsil veya ortaklık mallarını yönetim yetkisine dayanarak ya­pılan borçlar, ortaklık mallarını ve ortaklık mallarına giren gelirleri kullanarak bir meslek veya sanatın icra edilmesi nedeniyle yapılan borçlar, eşlerden biri tarafından yapılmış olmasına rağmen diğer eş için de kişisel sorumluluk doğuran borçlar, eşle­rin üçüncü kişilerle anlaşmalarında kişisel malları yanında, ortaklık mallarının da sorumlu olacağını kararlaştırmış olduğu borçlar ortaklık borçlarıdır.

2- Kişisel borçlar

Mal ortaklığı rejiminde kişisel borçlar ortaklık borçlarının dışında kalan mallar­dan oluşmaktadır. Her eş, diğer bütün borçlardan kendi kişisel mallarıyla ve ortak­lık mallarının değerinin yarısı kadarıyla sorumlu tutulur.

3- Eşlerin birbirlerine olan borçlan

Mal rejimi eşler arasındaki borçların muaccel olmasını önlemez. Bu durum sa­dece mal ortaklığı rejimi için değil, diğer bütün mal rejimleri açısından da geçerli­dir. (Mad. 270)

Evlilik birliğinin tehlikeye düşmesi söz konusu olması halinde borçlu eşin, mahkemeye başvurarak kendisine borcun ifası için mehil verilmesini isteme yetkisi vardır. Yargıç istemde bulunan eşin teminat göstermesine karar verebilir.

Mal Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiye

Mal rejimi:

1-Eşlerden birinin ölümü,

2-Diğer bir mal rejiminin kabul edilmesi

3-Eşlerden biri hakkında iflâsın açılmasıyla,

4-Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine

5-Mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hâllerinde sona erer. Evliliğin iptali veya boşanma halinde mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer.

Ortaklık mallarıyla kişisel malların kapsamının belirlenmesinde mal ortaklığı­nın sona erdiği tarih esas alınır.(Mad. 271)

Kişisel Mala Ekleme

Mal ortaklığı rejiminde kişisel mala ekleme işlemi edi­nilmiş mallara katılma rejiminde olduğu gibidir, (md.228)

Kişisel Mal İle Ortaklık Malı Arasındaki Denkleştirme

Mal ortaklığı reji­minde de edinilmiş mallara katılma rejiminde olduğu gibi (md.230) eşlerin kişisel mallarına ilişkin borçların ortaklık mallarından, ya da ortaklık mallarına ilişkin borçların kişisel mallardan ödenmesi hâlinde tasfiyede denkleştirmeye gidilmesi hükme bağlanmıştır.

Eşlerin borçlan, hangi mal kesimine ait ise o mal kesimini yükümlülük altına sokar. Bir borcun hangi kesime ait olduğunun anlaşılamaması hâlinde ortaklık mal­larına ait olduğu esası kabul edilmiştir.(Madde 273)

Değer Artış Payı

Eşlerden birinin kişisel malı ile ortaklık malın, ortaklık ma­lı ile kişisel malın kazanılması, iyileştirilmesi veya korunmasına katkı sağlanmışsa malın sahibi eşe katkıdan doğan hak tanınmıştır. Edinilmiş mallara ilişkin kural mal ortaklığı rejimi için de geçerli kabul edilmiştir.(Madde 274)

Mal ortaklığı rejimi sona erince ortaklık mallarının değerlendirilmesi tasfiye anındaki değeri esas alınarak saptanacaktır.

Paylaşma

Mal ortaklığı rejiminin eşlerden birinin ölümü veya diğer bir mal rejiminin kabulü sebebiyle sona ermesi hâlinde, her eşe veya mirasçılarına ortaklık mallarının yansı verilir.

Mal rejimi sözleşmesiyle başka bir paylaşma oranı kararlaştırılabilir. ancak alt­soyun saklı paylarını zedeleyemez.

Mal ortaklığı rejimi boşanma veya evliliğin iptali sebebiyle ya da kanun veya mahkeme kararı gereğince mal ayrılığına geçiş sebebiyle sona ermesi halinde her eş edinilmiş mallara katılma rejiminde kendi kişisel malı sayılacak olanları ortaklık mallarından geri alır. Kişisel mallar;

Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,

Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonra­dan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,

Manevî tazminat alacakları,

Kişisel mallar yerine geçen değerlerdir.

Geri kalan ortaklık malları eşler arasında yarı yarıya paylaşılır.

Aile Konutu ve Ev Eşyası

Sağ kalan eş ortaklık mallarına dahil olan birlik­te yaşanılan konut ve içindeki ev eşyalarını ortaklık payına mahsuben bunların mülkiyetinin kendisine verilmesini isteyebilir. Haklı sebeplerin varlığı hâlinde mül­kiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınması olanaklıdır.

Mal ortaklığı rejiminin ölüm dışındaki bir sebeple son bulması hâlinde, eşlerden her biri, üstün bir yararının varlığını ispat etmek suretiyle aynı istemleri ileri sürebi­lir. (Mad. 279) Eşlerden biri üstün bir yararının olduğunu kanıtlaması halinde diğer ortaklık mallarında da kendisine yukarda anlatılan mülkiyet veya intifa hakkı ta­nınmasını isteyebilir.