İşçinin sendika üyeliği için gereken şartlar nelerdir?

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 51. maddesi uyarınca, “Çalışan­lar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfa­atlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuru­luşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlana­maz.”

Anayasal sendika özgürlüğü, işçinin, Devlet, diğer sosyal güçler ve kişilerin her türlü önleme ve yasaklamasından uzak olarak mesleki, ekonomik ve sosyal durumla­rını koruyabilmek ve geliştirmek amacıyla kurulmuş bulunan sendikalara girme ve bu sendikalardan dilediğini seçebilme yetkisini ifade eder.

Bireysel sendika özgürlüğü ise bireylerin serbestçe sendika kurma, kurulmuş bir sendikaya üye olma ve sendika üyeliğinden ayrılma hakkıdır.

Sendika ile üyesi arasındaki karşılıklı hak ve yükümlülükler doğuran hukuki ilişkiye “üyelik” adı verilir. Üyelik sıfatı başlangıçta sendikanın kuruluşuna katılmak yoluyla kazanılabileceği gibi, sonrasında sendikaya üye olmakla da kazanılır.

Sendika üyeliğinin kazanılmasına ilişkin kural ve şartlar 2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun 20 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelerde üye ola­bilmenin maddi ve şekli şartları yer almaktadır.

Sendika özgürlüğünün doğal bir sonucu olarak sendikaların da üyeliğe kabul edeceği kişilerde bazı nitelik ve şartlar arayabilmesi ve tüzüklerinde buna yer vere­bilmeleri mümkündür. Ne var ki, bu özgürlüğün kullanımına ilişkin olarak getirilen şartların, sendika özgürlüğü ve sendikalaşma hakkının korunması ilkeleri karşısında üyeliğe girişi aşırı derecede zorlaştırıcı ya da olanaksızlaştırıcı, objektiflikten uzak, ayrım gözetici, demokratik sendika ilkesine aykırı olmaması gerekir.

Sendikalar, özel hukuka tabi meslek kuruluşlarıdır. Bu nedenle, bu kuruluşlara üye olacakların da belirli bir mesleğe sahip olmaları gerekmektedir. Doğaldır ki, işçi sendikası üyeliği için işçi sayılan kişilerden olunması zorunlu olup, bu gereklilik 2821 sayılı Kanunun 20. maddesinde “bu Kanuna göre işçi sayılanlar işçi sendikala­rına üye olabilir” şeklinde açıkça ifade edilmiştir. Bu maddede ifade edilen “işçi sa­yılanlar” ise aynı Kanunun 2. maddesinde “hizmet akdine dayanarak çalışanlar” ola­rak tanımlanmıştır.

2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun konuya ilişkin “Üyeliğin Kazanılması” baş­lıklı 22. maddesi hükmüne göre:

“Sendikaya üye olmak serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olma­maya zorlanamaz. İşçi veya işverenler aynı zamanda ve aynı işkolunda birden çok sendikaya üye olamazlar. Birden çok sendikaya üye olunması halinde, sonraki üye­likler geçersizdir…”

İşçi sendikası üyeliğinin diğer bir şartı, işçilerin ancak çalıştıkları işyerinin iş- kolları tüzüğüne göre dahil olduğu işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilmeleri­dir. Belirli bir işkolunda kurulu sendika, başka bir işkoluna dahil bir işyerinde çalı­şan bir işçiyi üyeliğe kabul edemez.