El koyma nedir? El koymaya ilişkin koşullar nelerdir? El koyma kararını verme yetkisine kim sahiptir?

El koyma ceza muhakemesinde delil olabilecek ya da ileride müsadere edilebilecek eşya üzerinde zilyedin tasarruf yetkisinin kaldırılmasıdır. El koyma tedbiri aramadan ayrı bir koruma tedbiridir. El koyma tedbiri arama kararının devamı niteliğinde olabileceği gibi, arama kararı ile istenilen sonuca ulaşılamayacağı düşünülüyorsa bu halde el koyma kararı verilebilir. Bu durumda ilgili, tazyik hapsi ile eşyanın yerini söylemeye zorlanır. Buna karşılık el konulacak eşyanın ilgili kişide olduğu konusunda şüphe varsa veya sadece el koyma kararının verilmesinin, el konulacak şeye ulaşmayı zorlaştıracağı düşünülüyorsa arama kararı verilmelidir. El koymanın konusu şunlar olabilir:

· İspat aracı olarak yararlı görülen malvarlığı değerleri ve deliller

· Eşya veya kazanç müsaderesinin konusunu oluşturan malvarlığı değerleri

Belgelere de el konulabilmektedir. Devlet sırrı niteliğindeki bilgileri içeren belgelere el konulması mümkündür. Ancak, hapis cezasının alt sınırı beş yıl veya daha fazla olan suçlarla ilgili olarak, Devlet sırrı niteliğindeki bilgileri içeren belgeler, sadece mahkeme hâkimi veya kurulu tarafından incelenebilir.

El koyma tedbirine soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından karar verilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının emri ile Cumhuriyet savcısına ulaşılamıyorsa bu hallerde kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri el koyma işlemini gerçekleştirir. Hâkim kararı olmaksızın yapılan el koyma işlemi yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat içinde açıklar. Aksi halde el koyma kendiliğinden kalkar.

Bunun yanında taşınmazlara, hak ve alacaklara el konulması Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’da gösterilmiş birtakım suçlar bakımından ayrıca düzenlenmiştir. Bu tedbire karar verilmesi için şu koşullar aranır:

· Sayılan suçlardan birinin işlendiğine dair kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması

· El konulacak taşınmazların, hak ve alacaların bu suçlardan elde edildiğine dair kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması

· Bu tedbirin uygulanabileceği suçlar şunlardır: Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (Madde 76, 77, 78), Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (Madde 79, 80), Hırsızlık (Madde 141, 142), Yağma (Madde 148, 149), Güveni kötüye kullanma (Madde 155), Dolandırıcılık (Madde 157, 158), Hileli iflas (Madde 161), Uyuşturucu veya uyarıcı Madde imal ve ticareti (Madde 188), Parada sahtecilik (Madde 197), Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (Madde 220), İhaleye fesat karıştırma (Madde 235), Edimin ifasına fesat karıştırma (Madde 236), Zimmet (Madde 247), İrtikap (Madde 250), Rüşvet (Madde 252), Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (Madde 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308), Silahlı örgüt (Madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (Madde 315) suçları, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (Madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337) suçları, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (Madde 12) suçları, Bankalar Kanununun 22 nci Maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü Maddelerinde tanımlanan suçlar.

Taşınmaza el konulması kararı, tapu kütüğüne şerh verilmek suretiyle icra edilir. Kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen el koyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle icra olunur. Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba el konulması kararı, teknik iletişim araçlarıyla ilgili banka veya malî kuruma derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili banka veya malî kuruma ayrıca tebliğ edilir. El koyma kararı alındıktan sonra, hesaplar üzerinde yapılan bu kararı etkisiz kılmaya yönelik işlemler geçersizdir. Şirketteki ortaklık paylarına el koyma kararı, ilgili şirket yönetimine ve şirketin kayıtlı bulunduğu ticaret sicili müdürlüğüne teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili şirkete ve ticaret sicili müdürlüğüne ayrıca tebliğ edilir. Hak ve alacaklara el koyma kararı, ilgili gerçek veya tüzel kişiye teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili gerçek veya tüzel kişiye ayrıca tebliğ edilir.

Bu tür el koymaya, sadece hâkim karar verebilir. Soruşturma evresinde gecikmesinde sakınca bulunan hallerde dahi Cumhuriyet savcısının veya kolluk amirinin el koymaya emir vermesi mümkün değildir. Hâkim kararı olmaksızın yapılan el koyma işlemi yirmi dört saat içinde hâkim onayına sunulur. Hâkim en geç yirmi dört saat içinde onaylayıp onaylamayacağına karar verir. Onaylamaması halinde Cumhuriyet savcısının verdiği karar hükümsüz kalır.