Mülkiyet Hakkı ve Mülkiyet Çeşitleri Nelerdir?

Mülkiyet Hakkı Nedir?

Hukukumuzda mülkiyet hakkı tarif edilmiş değildir. Anayasa’nın 35. mad­desi “Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz” hükmünü koymuştur. Medeni Kanunun 618. maddesi de “Bir şeye malik olan kimse, o şeye kanun dairesinde dilediği gibi tasarruf etmek hakkına haizdir” demektedir.

Malik, kanunun çizdiği sınırlar içinde bir malı dilediği gibi kullanabilir, semerelerinden istifade edebilir, sınırlı bir aynî hakla sınıflandırabilir ve şahsi bir hak sebebiyle kullanılmasını bir başkasına bırakabilir.

Mülkiyet, bir kimsenin bir şey üzerinde haiz olabileceği en geniş yetkiyi bahşeden bir ayni haktır şeklinde tanımlanabilir . Mülkiyet hakkının konusu taşınır ve taşınmaz mallardır.

TOPLU MÜLKİYET

Birden fazla kimsenin bir şeye sahip olması hukuk dilinde topluluk mülkiyet adını alır. Medeni Kanun müşterek ve iştirak halindeki mülkiyet ayrı ayrı dikkate alınmış bulunmaktadır. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu da Kat Mülkiyetini düzenlemiştir.

Müşterek Mülkiyet

Medeni Kanunun 623. Maddesi “Birden ziyade kimselerin şayian bir şeye malik olur ve hisseleri bilfiil taksim edilmemiş bulunursa onlar o şeyin his­sedarlarıdırlar.

Hissedarların şayi hisseleri birbirine müsavi olmak asıldır.

Hissedarlardan    herbiri    kendi    hissesi    hakkında    malik    hak    ve mükellefiyetlerini haiz olup hissesini temlik veya terkin edebilir. Alacaklı lan da bu hisseyi haczettirebilirler” hükmünü getirmiştir. Ancak kanunun bu hükmü müşterek mülkiyet kavramım açık bir şekilde ve bütün unsurları ile izaha ye­terlidir denilemez.

Müşterek mülkiyette diğer bir ifade ile paylı mülkiyette, bu mülkiyete konu şey bütünüyle bir tek mülkiyete konudur. Paydaşların payı bilfiil taksim edilmiş değildir. Ferdi mülkiyetten farklı olarak o şeyin birden fazla maliki vardır ve maliklerin paylan örneğin 1/5, 2/5 ve 2/5 şeklinde bellidir.  Müşterek mülkiyete paylı mülkiyet, de denilir.

Müşterek mülkiyet bir hukuki muamele, bir kanun hükmü veya bir idari tasarufla vücud bulabilir. Birden fazla kimse belli bir malı birlikte satın alabilir veya bir kimse maliki bulunduğu bir malının belli bir payım üzerinde bırakarak diğer payları başkasına devir edebilir.

Medeni Kanunun 647. maddesi “duvar, çit parmaklık gibi iki gay­rimenkulü birbirinden ayıran şeylerin mülkiyetinde asıl olan her iki komşu arasında müşterek olmaktır” demekle böyle bir durumda müşterek mülkiyet ilişkisinin varlığım açıklar.

Bunlardan ayrı olarak imar mevzuatı uygulaması sonucu müşterek mülkiyet kurulmuş olabilir. Belediyelerin imar uygulaması sebebiyle şuyulandırılan gayri menkuldeki mülkiyet şeklinde idari bir tasarruf neticesi oluşmuştur. İsler bir hukuki muameleden, ister bir kanun hükmünden, isterse idari bir tasarruf sonucu oluşsun bütün bu şekilde meydana gelen mülkiyet hali müşterek mülkiyet hükümlerine tabidir.

İştirak Halindeki Mülkiyet

Medeni Kanunun 629. maddesi “Kanun mucibince veya bir mukavele ile iştirak teşkil eden kimseler bir şeye malik olursa herbirinin hakkı o şeyin tamamına sarih olur” der.

İştirak halindeki mülkiyette ortaklar arasında bir ortaklık bağı vardır ve or­taklar o şeye birlikte malik olurlar. Bu ortaklığın tüzel kişiliği söz konusu değildir. İştirak halindeki mülkiyete elbirliği mülkiyeti de denilir. Burada iştirakçilerin belli bir payı yoktur. Medeni Kanunun 630. maddesine göre iştirak halindeki mülkiyette hiç bir iştirakçi tek başına tasarruf edebileceği bir payı söz konusu değildir. Mülkiyet hakkı bütün iştirakçilere aittir.

İştirak halindeki mülkiyet ya kanunun öngördüğü hukuki muameleden ya da hukuki olaylarla vûcud bulur. Medeni Kanunda ifadesini bulan miras şirketi bir hukuki olayın sonucudur. Bir kimse öldükten sonra onun mirasçıları arasındaki ortaklık iştirak halindeki mülkiyet şeklindedir. Karı ve kocanın mal rejiminde mal ortaklığı hukuki muamele ile vücud bulan bir elbirliği halidir.

Medeni Kanunun 631. maddesine göre iştirak halindeki mülkiyet o mülkün temliki veya iştirakin zevaliyle son bulur. Bu surette taksim, hilafına hüküm bulunmadıkça müşterek mülkiyet hükümlerine göre yapılır. Örneğin iştirak halindeki mülkiyete konu bir malın bütün ortakların oybirliği ile aldıkları bir kararla başkasına temlik etmeleriyle iştirak hali sona erdirilebilir.

Yine Medeni Kanunun 584/a maddesi iştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete dönüştürülmesini düzenleyerek kanuna yeni bir hüküm ko­nulmuştur. Buna göre mirasçılardan herbiri terekeye dahil malların tamamının veya bir kısmı üzerindeki iştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete dönüştürülmesini talep edebilirler.